Ήταν στο ύψωμα όπου υπάρχει το αρχαίο θέατρο, στη κορυφή του οποίου υπήρχε ένας ανεμόμυλος, απ' όπου πήρε και το όνομα του. Ο χώρος είναι παραδίπλα από το λόφο της Αγίας Κυριακής της Επάνω Σκάλας. Ο Τεκκές τ'Ανεμόμυλου ή Σερίφ Σουλτάν ήταν το ιερότερο προσκύνημα των Μουσουλμάνων στη Λέσβο. Στο εσωτερικό του φιλοξενούσε τον τάφο του Serif Ebu'l Hasen, 27ου απογόνου του Προφήτη Μωάμεθ. O Hasen πέθανε εδώ ταξιδεύοντας από την Κωνσταντινούπολη για το προσκύνημά του στη Μέκκα. Έξω από το περιφραγμένο τεκέ είχε χτισθεί νέο οίκημα για το Χότζα, όμως μόλις έγινε η καταστροφή του 22 οι εργασίες σταμάτησαν, και έμεινε καρα-γιαπί. Σήμερα υπάρχει το χάλασμα του οικήματος.
Συμπληρωματικές πληροφορίες και η φωτογραφία του 1892 από τον Μάκη Παυλέλλη
Ottoman Monuments of Lesvos
Thursday, 29 October 2020
Τεκκές τ' Ανεμόμυλου ή Σερίφ Σουλτάν
Sunday, 25 October 2020
Τζαμί Πολιχνίτου - Cami of Polihnitos
Ανάρτηση του Γιώργου Χατζηπαρασκευά στο Lesvosoldies
Wednesday, 14 October 2020
Κωνσταντίνος Μαλέας - Τεμένη στη Μυτιλήνη
Το Αρχοντικό Σελίμ Μπέη (Σήμερα πινακοθήκη του Δήμου Μυτιλήνης)
πίσω δεξιά το Οθωμανικό Γυμνάσιο (σήμερα Δικαστικό Μέγαρό)
μπροστά φαίνεται το Οθωμανικό νεκροταφείο πριν αυτό οικοδοποιηθεί.
Ο δρόμος από το τον ταρσανά που οδηγεί στη μεσαία πύλη του Κάστρου.
Δεξιά διακρίνεται μια οθωμανική κρήνη που δεν υπάρχει πλέον
Το Καντρί τζαμί. |
Monday, 12 October 2020
Άη Γληγόρ Τεκκές
Ήταν ένα μουσουλμανικό ευκτήριο, (Μεστζίτ). Βρισκόταν απέναντι από το του τούρκικο Γυμνάσιο (σημερινό δικαστήριο) και στα μισά του δρόμου που οδηγούσε στη μεσαία τη δυτική πύλη του Κάστρου την γνωστή Ορτά-Καπού των τούρκων και κοντά στις Δυτικές επάλξεις. Ο τεκές ήταν λιθόκτιστος, κεραμοσκέπαστος και χαμηλός. Η είσοδος και τα παράθυρα καμαρωτά. Η ΝΑ πλευρά του σκεπαζόταν με έναν περίεργο θόλο του Μεντρεσέ. Είναι γνωστό πως οι τούρκοι πως μετατρέποντας χριστιανικό ναό σε τζαμί αγνοούσαν την ανατολική πλευρά και αξιολογούσαν την νότια όπου άνοιγαν στη βορεινή πλευρά εφ' όσον βέβαια ή προς Νότον νοητή ακτίνα κατευθυνόταν στη Μέκκα.
Η έκτασή του 10,8μ x 8,45μ. το ύψος του 3,20μ και η αυλή του ήταν 210 τμ. Δίπλα και βορεινά στον τεκκέ ήταν η κατοικία του χότζα και ανατολικά του το νεκροταφείο με τα ψηλά του κυπαρίσσια του.
Από το άρθρο του Παναγιώτη Ι. Σαμάρα
Μουσουλμανικά Τεμένη και Ευκτήρια της Μυτιλήνης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Από έκδοση της Εταιρίας Λεσβιακών Μελετών
Saturday, 10 October 2020
Τσιναρλή Τζαμί ή Τσινάρ Τζαμί Μυτιλήνης
Απόσπασμα φωτογραφίας των Αδελφών Χουτζαίου, μερική άποψης Μυτιλήνης 11-9-1928
(φωτ. από το βιβλίο του Στρατή Αναγνώστου, Η Παλιά Μυτιλήνη 2013)
Ένα από τα παλαιότερα και πλουσιότερα τζαμιά της Μυτιλήνης και το δεύτερο σε μέγεθος που δεν υπάρχει πια σήμερα ήταν το Τσινάρ τζαμί ή Τζαμί του Πλατάνου. Είχε κτισθεί στο τέλος του 18ου αιώνα και επισκευάστηκε ριζικά μετά το μεγάλο σεισμό του 1867.
Βρισκόταν στην περιφέρεια Τσιναρλή και στη θέση που σήμερα είναι ο Εθνικός Παιδικός Σταθμός. Ανήκε στην Μουσουλμανική Κοινότητα Μυτιλήνης και είχε πολλά ελαιοκτήματα (24), περιβόλια πολλά ακίνητα (40 μαγαζιά) στην Κουλμπάρα και στην Αγορά Μυτιλήνης. Το Τζαμί ήταν μονώροφο, λιθόκτιστο κεραμιδοσκέπαστο. Συνόρευε ανατολικά, δυτικά και νότια με δρόμους και βορεινά με το σπίτι του Ιζέτ Βέη.
Η έκταση του τεμένους ήταν 12,20 (πλάτους) 14.50 (μήκος) και το ύψος του
7 μέτρα. Ο εξωνάρθηκας ήταν ανοιχτός και από τις τρείς πλευρές και
τριγυρισμένος από οκτώ κολώνες, έξ της πρόσοψης και δύο πλάγιες και είχε πλάτος
12,20, βάθος 4,70 και ύψος 6μ. Ο ψιλός και γραφικός μιναρές του υψώνονταν στ Β
δυτική γωνιά και πλάι του ήταν η σκάλα του γυναικωνίτη.
Πίσω από το τζαμί, από τη νότια πλευρά του υπήρχε ένα μικρό νεκροταφείο, περιμανδρωμένο με λιθόκτιστους τοίχους και Ν δυτικά με μια σειρά από πέντε κυπαρισσιών. Γύρω του ένα σταυροδρόμι, μερικά χαρέμια, (του Μπεκήρ Βέη – Σπίτι και οικόπεδο- του Αλή Βέη, του Χαϊδάρ εφέντη, του Χακκί Σουρμελή).
Η αυλή του τζαμιού με έκταση 1512τ.μ. εκτεινόταν ολόκληρη στη βορεινή πλευρά. Από τα δέντρα της ξεχώρισαν ένας πελώριος πλάτανος που σκίαζε τη μισή αυλή, δύο κυπαρίσσια, τέσσερες τσικουδιές. Στη βορεινή πλευρά ένα κηπάριο και στην ανατολική πέντε βοηθητικοί χώροι, τρεις λιθόκτιστοι και δύο ξύλινοι. Στη Β.δυτική πλευρά του τζαμιού και δίπλα στη βάση του μιναρέ ένα σπιτάκι λιθόκτιστο με ένα δωμάτιο, εκεί έμεινε ο Χότζας. Συνολική έκταση τζαμιού και αυλής 1630 τμ. Στο μέσον της αυλής βρισκόταν η οκτάγωνη Κρήνη των αγνισμών με τέσσερες κρουνούς και με το νερό της Ουτζάς. Η θολωτή στέγη της ήταν πλινθόκτιστη, με διπλό επίχρισμα από χοντρό και ψιλό κουρασάνι και γύρο της υπήρχε ένα κυκλικό πλαίσιο από τζίγκο. Από τη Κρήνη αυτή υδρεύονταν ελεύθερα όλοι οι περίοικοι του τζαμιού ραγιάδες και τούρκοι. Το Τσινάρ Τζαμί κατεδαφίστηκε το 1931 και στη θέση του ανεγέρθηκε το 1934 ο σημερινός Εθνικός Παιδικός Σταθμός.
Από το άρθρο του Παναγιώτη Ι. Σαμάρα
Μουσουλμανικά Τεμένη και Ευκτήρια της Μυτιλήνης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Από έκδοση της Εταιρίας Λεσβιακών Μελετών
Wednesday, 16 September 2020
Το Οθωμανικό Σχολαρχείο και Παρθεναγωγείο (Ρουστιέ) του Σκοπέλου - Ottoman School of Skopelos
Σύμφωνα με την επιγραφή στην μπροστινή είσοδο και πάνω από τη πόρτα αναγράφει ότι χτίστηκε το 1298 εγίρας ή το 1880.
Το 1894 ο Γεώργος Αρχοντόπουλος αναφέρει στο «Λέσβος ή Μυτιλήνη ήτοι Συνοπτική Ιστορία»: "Κάτωθες δε είναι η συνοικία Πλάτανος, είς το άκρον τούτο βορειοδυτικών υπάρχουν και οι αρχαί και εγγύς το οθωμανικό Σχολαρχείο και Παρθεναγωγείον κτίριον ωραίον εις θέσιν κατάλληλον"
Το 1906, ο Γεώργιος Π. Πετρέλλης (εφ. Αμάλθεια, αρ. 8545, 6/19-11-1906) γράφει παρόμοια "Εις το βόρειον τμήμα του Σκοπέλου κείται η οθωμανική συνοικία, διατηρούσα σχολαρχείον έξω της κωμοπόλεως, εκτισμένον χάριν και της εν Μεσαγρώ κατά το δυτικόν τμήμα κειμένης οθωμανικής συνοικίας."
Το 1911-1912 σε αναφορά από το Ελληνικό Υποπροξενείο Μυτιλήνης στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος δίνονται τα στατιστικά στοιχεία
Μεσαγρός: Αριθμός Τούρκων Κατοίκων 450
Σκόπελος: Αριθμός Τούρκων Κατοίκων 500
στο μουσουλαμνικό Σχολαρχείο φοιτούν 69 μαθητές
και στο Παρθεναγωγείο 48 μαθήτριες.
Με δεδομένο ότι με την ανταλλαγή το 1924 έφυγε ο Μουσουλμανικός πληθυσμός από τη Λέσβο, το Οθωμανικό σχολείο λειτούργησε μόλις 44 έτη.
Κατά το σχολικό έτος 1926-27 και μετέπειτα χρησιμοποιήθηκε ως διδακτήριο έως ότου γίνει η ανέγερση του νέου σχολείου του Σκοπέλου. Το έτος εκείνο διδάσκοντες ήταν ο Πέτρος Ζαργκλής, η Κοραλία Πούλου και ο Ιωάννης Μιχαλακέλλης. Το έτος 1932 χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία και από το 1940 ως σταθμός χωροφυλακής με τα κάτω δωμάτια να λειτουργούν και ως κρατητήρια. Περί του ~1980 ανακαινίσθηκε και λειτούργησε μεγάλο διάστημα ως «Ξενώνας» και καφετέρια.
Έχει δύο ορόφους, που αν λάβουμε τα αρχικά δεδομένα λειτουργίας, ο κάτω όροφος, θα ήταν ίσως το Παρθεναγωγείο και το πάνω το Σχολαρχείο (Αρρένων) με ξεχωριστούς αύλειους χώρους μπρος και πίσω. Το Σχολαρχείο ήταν παλιότερος τύπος σχολείου που κάλυπτε και τις δύο τελευταίες τάξεις του σημερινού δημοτικού και την πρώτη τάξη του σημερινού γυμνασίου δηλ επτατάξιο. Το ρουστιέ - rüştiye (rusd = εφηβεία) αναφέρεται σε δευτεροβάθμια ημιγυμνάσια σχολεία, ενώ το πρώτο και μοναδικό γυμνάσιο (ιντιταντιέ) ήταν στα σημερινά δικαστήρια Μυτιλήνης, ως πρωτοβάθμιο σχολείο και λειτούργησε το 1896.
Στο σχολείο φοιτούσαν παιδιά και από τα δύο χωριά Σκόπελος και Μεσαγρός τις οποίες οι συνοικίες ήταν κοντά. Το δε κτήριο κτίστηκε με τη συνδρομή των εύπορων Οθωμανών και από τα δύο χωριά προκειμένου να συμβαδίσουν και να μην υπολείπονται των Ελληνικών σχολείων της Γέρας (Σκόπελος, Μεσαγρός, Παπάδος, Παλαιόκηπος, Πλακάδος), τα οποία από το 1840 (Γ. Αριστείδης) είχαν Αλληλοδιδακτικά και Παρθεναγωγεία σχολεία. Στο Σκόπελο ο «Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κων/πόλεως» αναφέρει: «Εν Σκοπέλω, υπάρχει αλλολοδιδακτικό σχολείον καλώς οργανωμένον από το 1865. Ο αριθμός των μαθητών υπερβαίνει τους 100 επί 400 οικιών. Η κοινότης συντηρεί την σχολήν. Μεγάλη πτώχεια υπάρχει». Στο Σκόπελο δύο Οθωμανοί κατείχαν ελαιοτριβεία, ο Αλή Μπέη Κόμιλι και ένα δεύτερο μετέπειτα αγορασμένο από τον Ιταλό πρόξενο Φιδέλε. Ο Σκόπελος αναφέρεται στον Π. Πετρέλη ότι είναι η πρωτεύουσα του Δήμου Γέρας, εις ην εδρεύει και ο μουδίρης (ανθυποδιοικητής).
Στη Τούρκικη Αγορά (Κάτω αγορά σήμερα του Σκοπέλου) υπήρχε και Οθωμανική Τράπεζα όπως και τζαμί το οποίο δεν υπάρχει πλέον σήμερα. Το δε κτήριο ανήκει στα περιουσιακά στοιχεία του Δημοτικού Διαμερίσματος Γέρας.
Παναγιώτης Αγιακάτσικας
Sunday, 18 May 2014
Το Οθωμανικό Γυμνάσιο Μυτιλήνης
The Ottoman Gymnasium of Mytilene (Intantie)
As directors of the High school are mentioned: Hamid Bey (1 year), Zia Bey, Saip Bey, Royzi Effendi, Mehmed Tefik Bey (for six years from Mytilene). The salary of the teachers was 800-1000 lyras per year. (6)
The architectural structure of the building is "neoclassical oriental style" which was used by the Ottoman government to the provincial public buildings. Its construction partly derived from the ancient edifice, situated at the near soccer field. Signs and inscribed pedestals of statues led to the hypothesis of the existence of the Roman temple of Artemis Aithipias. While in 2000 the building was renovated (8).
The text was based primarily on the following books:
1) The doctoral thesis of Stavroula Lykiardopoulou - Kondaras "Society and Education in Lesvos during the Ottoman period " Mytilini 2010.
2) Anagnostou Stratis, "Efstratios I. Dragon describes Mytilene 1907" Lesvian-Bulletin Lesvian studies, Volume XIV, Mytilini, 1993.
References
(1) itantie gymnasium (upper secondary education)
(2) school of mutual teaching of four classes
(3) preliminary new school name of (2) from 1884 to 1885 in Lesvos
(4) Archontopoulos Sapfo magazine 1881.
(5) Calendar Prefecture Archipelago in 1888.
(6) Efstratios I. Drakos, according to the newspaper "Amalthea" of Smyrni 1907.
(7) Oldest type of school covering the last two classes of the current primary and the first class of gymnasium
(8) http://news.in.gr/greece/article/?aid=465998
Το Οθωμανικό Γυμνάσιο Μυτιλήνης (Ινταντιέ)
Το πρώτο ινταντιέ (1) (γυμνάσιο δυτικού τύπου) δημιουργήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1875. Το βάρος της διδακτέας ύλης αποτελούσε η κλασική ισλαμική γνώση με περιορισμένη τη διδασκαλία της δυτικής κουλτούρας όπως
λατινικά, γαλλικά, ευρωπαϊκή γεωγραφία, η οποία απέβλεπε στην συντήρηση μιας υποταγμένης εκπαίδευσης τόσο από το θρησκευτικό, όσο και στο οθωμανικό διοικητικό καταστημένο. Οι πραγματικές ανάγκες μιας σύγχρονης εκπαίδευσης, αλλά και του εναρμονισμού της έναντι των ελληνορθόδοξων σχολείων, επιβάλλουν την αναθεώρηση των σπουδών πέρα από τη διδασκαλία της θρησκείας και έτσι το πρόγραμμα σπουδών θα εμπλουτισθεί με μαθήματα όπως κοσμογραφία, οθωμανική γεωγραφία, οικονομικά, γεωμετρία, αγροτική επιστήμη, κα., ενώ πέρα από την αραβική, πέρσικη γλώσσα διδάσκονται πλέον γαλλικά και ελληνικά.
Για τα οθωμανικά σχολεία της Λέσβου πληροφορίες μας δίνει η έκθεση του υποπρόξενου της Γαλλίας στη Λέσβο Ch. Roboly την πενταετία 1854-1858, στα οποία σημειώνει: "Η εκπαίδευση των μουσουλμάνων είναι εξαιρετικά περιορισμένη και μόλις 40 εγγράμματοι αντιστοιχούν σε χίλιους. Στο νησί υπάρχουν 20 σχολεία τα οποία διευθύνονται από ιμάμηδες, σε αυτά φοιτούν παιδιά και των δύο φύλων με μικρή αμοιβή και διδάσκονται εδάφια από το κοράνι. Για την ανώτερη εκπαίδευση υπάρχουν δυο ιεροδιδασκαλεία (μεντρεσέδες) όπου σπουδάζει ένας μικρός αριθμός μαθητών (5-6 άτομα)."... κλείνοντας ο υποπρόξενος αναφέρει ότι "η εκπαίδευση είναι καθαρά θρησκευτική και δεν περιλαμβάνει τις στοιχειώδης επιστήμες όπως ιστορία, γεωγραφία και αριθμητική". Την τελευταία όμως εικοσαετία του 19ου αι. άρχισε η ριζική αλλαγή στην εκπαίδευση με τη δημιουργία αλληλοδιδακτικών σχολείων (2) τόσο στη Μυτιλήνη όσο και στα χωριά με σχολεία αρρένων και θηλέων. Το 1881 στη πόλη της Μυτιλήνης υπάρχουν τρία οθωμανικά σχολεία, ένα ανώτερο που συντηρείται από τη κυβέρνηση και άλλα δύο προκαταρτικά αρρένων (3) και παρθεναγωγείο που συντηρούνται από την οθωμανική κοινότητα (4). Το 1888 στη Μυτιλήνη υπήρχαν 13 σχολεία αρρένων και 3 παρθεναγωγεία. Το 1891 (5) άρχισε να λειτουργεί το οθωμανικό γυμνάσιο (ινταντιέ) και την ίδια χρονιά ξεκίνησε το χτίσιμο του νέου γυμνασίου και το οποίο εγκαινιάσθηκε στις 19-8-1896 σε μεγαλόπρεπο κτήριο με τη φροντίδα του μουτεσαφίρη (διοικητή Λέσβου) Μεχμέτ Φαχρή μπέη (1885-1890), το οποίο αποτελεί το σημερινό Δικαστικό Μέγαρο Μυτιλήνης. Το κτήριο κόστισε στη κυβέρνηση 8.000 λίρες και αρχιτέκτονας ήταν ο Δημήτρης Μεϊμάρης. Το υπόγειο στέγαζε το εργαστήριο φυσικής και εστιατόριο, το ισόγειο είχε επτά αίθουσες, το "ιερόν", το γραφείο του διευθυντή και των καθηγητών και στο πρώτο όροφο ήταν οι κοιτώνες των εσωτερικών μαθητών. Όταν άρχισε να λειτουργεί είχε 70 μαθητές, 6 καθηγητές και η φοίτηση ήταν πενταετής. Το 1897 είχε 130 μαθητές από τους οποίους 4 ήταν έλληνες, ενώ οι εσωτερικοί ήταν 28. Το εκπαιδευτικό προσωπικό ανερχόταν σε 11 άτομα. Το 1907 (6) το ινταντιέ είχε 3 τάξεις σχολαρχείου (7) και 6 τάξεις γυμνασίου και στο πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνονταν η διδασκαλία Τουρκικής, Αραβικής, Περσικής, Γαλλικής και Ελληνικής γλώσσας. Η ανώτερη εκπαίδευση πραγματοποιούνταν από τους μεντρεσέδες της Μυτιλήνης.
Ως διευθυντές του γυμνασίου αναφέρονται οι: Χαμίτ Μπέη (1 έτος), Ζία Μπέη, Σαΐπ Μπέη, Ρουζή Εφέντη, Μεχμέτ Τεφίκ Μπέη (για 6 χρόνια με καταγωγή από τη Μυτιλήνη). Ο μισθός του διδακτικού προσωπικού ανερχόταν στο ποσό των 800-1000 λιρών ανά έτος (6).
Η αρχιτεκτονική που ακολουθεί τo κτίσμα είναι ο “νεοκλασικός ανατολίτικος ρυθμός” ο οποίος χρησιμοποιήθηκε από την Οθωμανική Κυβέρνηση για τα δημόσια επαρχιακά κτήρια. Για τη δόμησή του, μέρος προέρχονται από το αρχαίο οικοδόμημα που βρίσκονταν στη θέση του σημερινού γηπέδου. Επιγραφές και ενεπίγραφα βάθρα αγαλμάτων οδήγησαν στην υπόθεση για την ύπαρξη του ρωμαϊκού ιερού της Αιθιπίας Αρτέμιδος. Ενώ το 2000 το κτίσμα ανακαινίσθηκε (8)
Το κείμενο βασίσθηκε κυρίως στα παρακάτω συγγράμματα:
1) στη διδακτορική διατριβή της Σταυρούλας Λυκιαρδοπούλου – Κοντάρα «Κοινωνία και Παιδεία στη Λέσβο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας»
Μυτιλήνη 2010.
2) Αναγνώστου Στρατής, «Ο Ευστράτιος Ι. Δράκος περιγράφει τη Μυτιλήνη του 1907», Λεσβιακά –Δελτίον της εταιρείας λεσβιακών μελετών, Τόμος ΙΔ΄, Μυτιλήνη, 1993. Σελ. 38
Παραπομπές
(1) ινταντιέ γυμνάσιο (ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση)
(2) αλληλοδιδακτικό σχολείο (τετρατάξιο)
(3) προκαταρτικό σχολείο νέα ονομασία του αλληλοδιδακτικού από το 1884-85 στη Λέσβο
(4) Αρχοντόπουλος περιοδικό Σαπφώ1881.
(5) Ημερολόγιο Νομαρχίας Αρχιπελάγου 1888.
(6) Σύμφωνα με τον Ευστράτιο Ι. Δράκο εφημερίδα «Αμάλθεια» 1907.
(7) σχολαρχείο παλιότερος τύπος σχολείου που κάλυπτε τις δύο τελευταίες τάξεις του σημερινού δημοτικού και την πρώτη τάξη του σημερινού γυμνασίου
(8) http://news.in.gr/greece/article/?aid=465998
Άλλες σημειώσεις
ρουστιέ (rusd = εφηβεία) σχολείο δευτεροβάθμιο σχολείο
ιπτιταντιέ πρωτοβάθμιο σχολείο