Το Οθωμανικό Γυμνάσιο Μυτιλήνης The Ottoman Gymnasium of Mytilene (Intantie)

Sebah & Joaillier, 1888-93 the cunstruction of the Ottoman Intantie. (Constaninople)

The first intantie (1) (western type high school) was established in Istanbul in 1875. The basis of the curriculum was classical Islamic knowledge with limited teaching of Western culture like Latin, French, European geography, which sought to maintain a submissive education both from the religious, and the Ottoman administrative establishment. The real needs of a modern education and the harmonization towards the Greek Orthodox schools, required a reconsideration of study beyond the teaching of religion and so the curriculum had to be enriched with courses such as cosmography, Ottoman geography, economics, geometry, agricultural science , etc. . , while beyond the Arabic, Persian language, French and Greek was taught as well. Information is given about the Ottoman schools of Lesvos by a report of the vice-consul of France in Lesvos Ch. Roboly between five years 1854-1858, in which he notes: "The education of Muslims is extremely limited and only 40 literate people correspond to a thousand. On the island there are 20 schools that are ruled by imams, and include children for males and females with a small fee and teach verses from the Koran. For higher education there are two seminaries (mendrese) where a small number of students (5-6 people) studies" ... finishing his report the vice-consul states that "the education is purely religious and does not include the basic sciences such as history, geography and arithmetic". But in the last two decades of the 19th century a radical change in education was established with the mutual learning schools (2) both in Mytilene and in villages with schools for males and females. In 1881 and in the city of Mytilene there are three Ottoman schools, a senior maintained by the government and two preliminary (3) for male and female that are maintained by the Ottoman community (4). In 1888 there were 13 schools in Mytilene for males and 3 for females. In 1891 (5) it began operating as the Ottoman gymnasium (intantie) and the same year the construction began of the new school, which opened on 19/08/1896 a stately building with the care of moutesafiri (commander of Lesbos) Mehmet Fahri Bey (1885-1890), which today is the current courthouse of Mytilene. The building cost the government 8,000 (Turkish lyras) and the architect was Dimitris Meimaris. The basement housed the physics lab and restaurant, the ground floor had seven rooms, the " holy", offices for the director and the teachers, and the first floor was the dormitory of  boarders. When it started to work it had 70 students, 6 teachers and attendance was five yeas. In 1897 it had 130 students of whom four were Greeks, while interiors were 28. The teaching staff was 11 people. In 1907 (6) the intantie had 3 classes of scholarcheiou (7) and 6 high school classes and teaching programs included Turkish, Arabic, Persian, French and Greek language. Higher education was given by the mendrese of Mytilene.
As directors of the High school are mentioned: Hamid Bey (1 year), Zia Bey, Saip Bey, Royzi Effendi, Mehmed Tefik Bey (for six years from Mytilene). The salary of the teachers was 800-1000 lyras per year. (6)

Second photo. Sebah & Joaillier, 1888-93 the cunstruction of the Ottoman Intantie. (Constaninople)

The architectural structure of the building is "neoclassical oriental style" which was used by the Ottoman government to the provincial public buildings. Its construction partly derived from the ancient edifice, situated at the near soccer field. Signs and inscribed pedestals of statues led to the hypothesis of the existence of the Roman temple of Artemis Aithipias. While in 2000 the building was renovated (8).



The text was based primarily on the following books:
1) The doctoral thesis of Stavroula Lykiardopoulou - Kondaras "Society and Education in Lesvos during the Ottoman period " Mytilini 2010.
2) Anagnostou Stratis, "Efstratios I. Dragon describes Mytilene 1907" Lesvian-Bulletin Lesvian studies, Volume XIV, Mytilini, 1993.

Ottoman Students of Lesvos

References
(1) itantie gymnasium (upper secondary education)
(2) school of mutual teaching of four classes
(3) preliminary new school name of (2) from 1884 to 1885 in Lesvos
(4) Archontopoulos Sapfo magazine 1881.
(5) Calendar Prefecture Archipelago in 1888.
(6) Efstratios I. Drakos, according to the newspaper "Amalthea" of Smyrni 1907.
(7) Oldest type of school covering the last two classes of the current primary and the first class of gymnasium
(8) http://news.in.gr/greece/article/?aid=465998

Cart postal of 1906 (?) sent to Suez Egypt.

Το Οθωμανικό Γυμνάσιο Μυτιλήνης (Ινταντιέ)
Το πρώτο ινταντιέ (1) (γυμνάσιο δυτικού τύπου) δημιουργήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1875. Το βάρος της διδακτέας ύλης αποτελούσε η κλασική ισλαμική γνώση με περιορισμένη τη διδασκαλία της δυτικής κουλτούρας όπως
λατινικά, γαλλικά, ευρωπαϊκή γεωγραφία, η οποία απέβλεπε στην συντήρηση μιας υποταγμένης εκπαίδευσης τόσο από το θρησκευτικό, όσο και στο οθωμανικό διοικητικό καταστημένο. Οι πραγματικές ανάγκες μιας σύγχρονης εκπαίδευσης, αλλά και του εναρμονισμού της έναντι των ελληνορθόδοξων σχολείων, επιβάλλουν την αναθεώρηση των σπουδών πέρα από τη διδασκαλία της θρησκείας και έτσι το πρόγραμμα σπουδών θα εμπλουτισθεί με μαθήματα όπως κοσμογραφία, οθωμανική γεωγραφία, οικονομικά, γεωμετρία, αγροτική επιστήμη, κα., ενώ πέρα από την αραβική, πέρσικη γλώσσα διδάσκονται πλέον γαλλικά και ελληνικά.
Για τα οθωμανικά σχολεία της Λέσβου πληροφορίες μας δίνει η έκθεση του υποπρόξενου της Γαλλίας στη Λέσβο Ch. Roboly την πενταετία 1854-1858, στα οποία σημειώνει: "Η εκπαίδευση των μουσουλμάνων είναι εξαιρετικά περιορισμένη και μόλις 40 εγγράμματοι αντιστοιχούν σε χίλιους. Στο νησί υπάρχουν 20 σχολεία τα οποία διευθύνονται από ιμάμηδες, σε αυτά φοιτούν παιδιά και των δύο φύλων με μικρή αμοιβή και διδάσκονται εδάφια από το κοράνι. Για την ανώτερη εκπαίδευση υπάρχουν δυο ιεροδιδασκαλεία (μεντρεσέδες) όπου σπουδάζει ένας μικρός αριθμός μαθητών (5-6 άτομα)."... κλείνοντας ο υποπρόξενος αναφέρει ότι "η εκπαίδευση είναι καθαρά θρησκευτική και δεν περιλαμβάνει τις στοιχειώδης επιστήμες όπως ιστορία, γεωγραφία και αριθμητική". Την τελευταία όμως εικοσαετία του 19ου αι. άρχισε η ριζική αλλαγή στην εκπαίδευση με τη δημιουργία αλληλοδιδακτικών σχολείων (2)  τόσο στη Μυτιλήνη όσο και στα χωριά με σχολεία αρρένων και θηλέων. Το 1881 στη πόλη της Μυτιλήνης υπάρχουν τρία οθωμανικά σχολεία, ένα ανώτερο που συντηρείται από τη κυβέρνηση και άλλα δύο προκαταρτικά αρρένων (3) και παρθεναγωγείο που συντηρούνται από την οθωμανική κοινότητα (4). Το 1888 στη Μυτιλήνη υπήρχαν 13 σχολεία αρρένων και 3 παρθεναγωγεία. Το 1891 (5) άρχισε να λειτουργεί το οθωμανικό γυμνάσιο (ινταντιέ) και την ίδια χρονιά ξεκίνησε το χτίσιμο του νέου γυμνασίου και το οποίο εγκαινιάσθηκε στις 19-8-1896 σε μεγαλόπρεπο κτήριο με τη φροντίδα του μουτεσαφίρη (διοικητή Λέσβου) Μεχμέτ Φαχρή μπέη (1885-1890), το οποίο αποτελεί το σημερινό Δικαστικό Μέγαρο Μυτιλήνης. Το κτήριο κόστισε στη κυβέρνηση 8.000 λίρες και αρχιτέκτονας ήταν ο Δημήτρης Μεϊμάρης. Το υπόγειο στέγαζε το εργαστήριο φυσικής και εστιατόριο, το ισόγειο είχε επτά αίθουσες, το "ιερόν", το γραφείο του διευθυντή και των καθηγητών και στο πρώτο όροφο ήταν οι κοιτώνες των εσωτερικών μαθητών. Όταν άρχισε να λειτουργεί είχε 70 μαθητές, 6 καθηγητές και η φοίτηση ήταν πενταετής. Το 1897 είχε 130 μαθητές από τους οποίους 4 ήταν έλληνες, ενώ οι εσωτερικοί ήταν 28. Το εκπαιδευτικό προσωπικό ανερχόταν σε 11 άτομα. Το 1907 (6) το ινταντιέ είχε 3 τάξεις σχολαρχείου (7) και 6 τάξεις γυμνασίου και στο πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνονταν η διδασκαλία Τουρκικής, Αραβικής, Περσικής, Γαλλικής και Ελληνικής γλώσσας. Η ανώτερη εκπαίδευση πραγματοποιούνταν από τους μεντρεσέδες της Μυτιλήνης.

Post card after 1912 as it became court house

Ως διευθυντές του γυμνασίου αναφέρονται οι: Χαμίτ Μπέη (1 έτος), Ζία Μπέη, Σαΐπ Μπέη, Ρουζή Εφέντη, Μεχμέτ Τεφίκ Μπέη (για 6 χρόνια με καταγωγή από τη Μυτιλήνη). Ο μισθός του διδακτικού προσωπικού ανερχόταν στο ποσό των 800-1000 λιρών ανά έτος (6).
Η αρχιτεκτονική που ακολουθεί τo κτίσμα είναι ο “νεοκλασικός ανατολίτικος ρυθμός” ο οποίος χρησιμοποιήθηκε από την Οθωμανική Κυβέρνηση για τα δημόσια επαρχιακά κτήρια. Για τη δόμησή του, μέρος προέρχονται από το αρχαίο οικοδόμημα που βρίσκονταν στη θέση του σημερινού γηπέδου. Επιγραφές και ενεπίγραφα βάθρα αγαλμάτων οδήγησαν στην υπόθεση για την ύπαρξη του ρωμαϊκού ιερού της Αιθιπίας Αρτέμιδος. Ενώ το 2000 το κτίσμα ανακαινίσθηκε (8)

Το κείμενο βασίσθηκε κυρίως στα παρακάτω συγγράμματα:
1) στη διδακτορική διατριβή της Σταυρούλας Λυκιαρδοπούλου – Κοντάρα «Κοινωνία και Παιδεία στη Λέσβο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας»
Μυτιλήνη 2010.
2) Αναγνώστου Στρατής, «Ο Ευστράτιος Ι. Δράκος περιγράφει τη Μυτιλήνη του 1907», Λεσβιακά –Δελτίον της εταιρείας λεσβιακών μελετών, Τόμος ΙΔ΄, Μυτιλήνη, 1993. Σελ. 38

Παραπομπές
(1) ινταντιέ γυμνάσιο (ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση)
(2) αλληλοδιδακτικό σχολείο (τετρατάξιο)
(3) προκαταρτικό σχολείο νέα ονομασία του αλληλοδιδακτικού από το 1884-85 στη Λέσβο
(4) Αρχοντόπουλος περιοδικό Σαπφώ1881.
(5) Ημερολόγιο Νομαρχίας Αρχιπελάγου 1888.
(6) Σύμφωνα με τον Ευστράτιο Ι. Δράκο εφημερίδα «Αμάλθεια» 1907.
(7) σχολαρχείο παλιότερος τύπος σχολείου που κάλυπτε τις δύο τελευταίες τάξεις του σημερινού δημοτικού και την πρώτη τάξη του σημερινού γυμνασίου
(8) http://news.in.gr/greece/article/?aid=465998

Άλλες σημειώσεις
ρουστιέ (rusd = εφηβεία) σχολείο δευτεροβάθμιο σχολείο
ιπτιταντιέ πρωτοβάθμιο σχολείο

Another post card part of 3 shown a grand view of Mytilene, the Intantie, across the headquarters of the Ottoman Empire of the Island on the right the todays (soccer) field where ancient marble was taken to build the school.

As is today.

Το τζαμί του Μεσαγρού - Mesagros Camı

 

 The cami today the old and the newest (photo: 2003)

The conquest of Lesvos in 1462 by the Ottomans will bring change to the military and administrative layout of the island. So apart from the administration staff and the guard, little by little and with encouragement of the Ottoman Empire, muslims of the East will come and colonize the city and the villages of Lesvos[2, page113]. These, in turn, will build several mosques for their religious needs, including the mosque in Skopelos and Mesagro. From these two mosques, the one of Mesagros with its minaret, had a better fate of the one of Skopelos which was shattered hastily as an "heroic act" against the old conquerors! Unfortunately the only thing left to reminiscent it are some old photographs and the gate, which is reported to be still in use and even gracing the elementary school of Skopelos. In contrast, the mosque Mesagros after the departure of the muslim population, since there was no real use, it was left to wear of time, like as many others on the island, in line with our own churches that collapsed since the Greek population departed from Asia Minor. Ottoman archival sources (1) in 1548 give us information about Mesagros as the second largest Ottoman village after Koukmidos, while between the years 1671 and 1709. The Ottoman population exceeded the Christian one according to the proportion of families that the archives give us. The original mosque of Mesagros was built in 16th century. From this only the residue of a minaret is has survived up to today that was build of small bricks onto hexagonal base. What the visitor meets today is the newest building, in which there is marble inscription in calligraphy, painted with black background and dates back to 1825 /6. Among other inscription it reads: " In the year E.E.1240 with the help of pious founders this richly adorned and beautiful mosque is rebuilt.".

 According to historian Panagiotis Samaras, many Greeks contributed to build mosques. Specifically for the mosque of Mesagros he mentions foreman Tambakeras. The garden of the mosque was probably a small muslim cemetery, (perhaps for the Imams) since even today one can see mislaid gravestones. In the courtyard there are remains of two fountains, one in the front and one in the back which were the fountains of cleansings for purifying resembling the "bottle" of the Byzantines. The courtyard also still has orange and pomegranate trees. The newest minaret in NW end, according to the inscription on the parapet circular balcony (muezzin), is dated between 1900/1 and 1902/3. Its height is 14 meters and is built of brown - gray stone. (With great attention someone can go up). The top includes a metal rim with crescent and lily, common symbol in Ottoman banners, flags and monuments. Remarkably the minaret is in relatively good condition, despite the decay and abandonment. The mosque unfortunately had no luck with time, as it was a wooden structure which did not receive any substantial maintenance: all parts of the roof of the main hall collapsed and remained only the perimeter walls and entrance. From earlier photos we see that the mosque had three floors: the main, the porch and a covered place in front of it. All around the walls were Arab artistic inscriptions and a double leaf entrance kept as still today. The outer narthex was formed by five arches and supported by wooden beams - columns. Inside and around there were paintings and colored embossed decorations in places where there was analogue space. The "mihrab" (sanctuary) is still presereved in an elegant baroque decoration. A beautiful photo of Simos Houtzaiou of the 20's shows us the days of its prosperity, with two little girls filling water from the tap. Probably the photo has been taken shortly after the departure of the Ottoman population from Lesbos. Today, just across the mosque, there is an old oven, which belongs to the Ministry of Culture and preserves paintings of Theophilos.

Photo by Simos Houtzaios in the '20

Η κατάκτηση της Λέσβου το 1462 από τους Οθωμανούς θα φέρει αλλαγή στη στρατιωτική και διοικητική διαρρύθμιση του νησιού. Έτσι εκτός από το προσωπικό διοίκησης και φρουράς, σιγά σιγά και με παρότρυνση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, θα έρθουν και θα εποικίσουν στην πόλη και τα χωριά της Λέσβου μουσουλμάνοι από την Ανατολή [2, σελ.113]. Αυτοί με τη σειρά τους, για τις θρησκευτικές ανάγκες τους, θα αναγείρουν διάφορα τεμένη, όπως το τζαμί στο Σκόπελο και στο Μεσαγρό. 

Από τα δύο αυτά τεμένη, το τζαμί του Μεσαγρού μαζί με το μιναρέ  του, είχε «καλύτερη» τύχη από αυτό του Σκοπέλου που γκρεμίστηκε βεβιασμένα ως «ηρωική πράξη» έναντι των παλαιών κατακτητών! Δυστυχώς το μόνο που απέμεινε να το θυμίζει είναι κάποιες παλιές φωτογραφίες και η καγκελόπορτα του, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες χρησιμοποιείται ακόμη και κοσμεί το δημοτικό σχολείο του Σκοπέλου. Αντιθέτως, το τζαμί του Μεσαγρού μετά από την αποχώρηση του μουσουλμανικού πληθυσμού, αφού δεν είχε καμία ουσιαστική χρήση, αφέθηκε στη φθορά του χρόνου όπως και πολλά άλλα στο νησί, κατ’ αντιστοιχία με τις δικές μας εκκλησιές που κατέρρευσαν από τότε που αναχώρησε ο ελληνικός πληθυσμός από τη Μικρά Ασία.

            Οθωμανικές αρχειακές πηγές του 1548 μας δίνουν πληροφορίες για το Μεσαγρό ως το δεύτερο μεγαλύτερο οθωμανικό οικισμό μετά το χωριό Κουκμίδος, ενώ τα έτη 1671 και 1709 το οθωμανικό στοιχείο υπερέβαινε το χριστιανικό σύμφωνα με την αναλογία εστιών (οικογένειες). Το αρχικό τζαμί του Μεσαγρού πρέπει να χτίστηκε το 16ο αιώνα. Από αυτό σήμερα έχει σωθεί μόνο το υπόλειμμα ενός μιναρέ που ήταν κατασκευασμένος από μικρά τούβλα και χτισμένος επάνω σε εξαγωνική βάση. Αυτό που συναντά ο επισκέπτης σήμερα είναι το νεότερο κτίσμα, το οποίο από την καλλίγραφη μαρμάρινη επιγραφή σε ζωγραφιστό μαύρο φόντο, χρονολογείται το 1825/6. Μεταξύ άλλων στην επιγραφή αναφέρονται τα εξής: «το έτος Ε.Ε.1240 με τη βοήθεια ευλαβών ιδρυτών αυτό το πλούσια κοσμημένο και ωραίο τζαμί ξανακτίστηκε». Σύμφωνα με τον ιστορικό Π. Σαμάρα, στην οικοδόμηση των τζαμιών, συνέβαλλαν και πολλοί γραικοί. Συγκεκριμένα για το τζαμί του Μεσαγρού αναφέρει τον πρωτομάστορα Ταμπακέρα. Ο κήπος του τζαμιού πιθανώς να ήταν μουσουλμανικό νεκροταφείο, (ίσως χώρος ταφής των Ιμάμηδων) αφού ακόμη και σήμερα μπορεί κάποιος να δει παραπεταμένες ταφόπλακες. Στον προαύλιο χώρο διατηρούνται τα απομεινάρια από δύο βρύσες, μια μπροστά και μια πίσω, οι οποίες ήταν οι βρύσες των εξαγνισμών για εξαγνιστικούς καθαρμούς, αντίστοιχο της "φιάλης" των Βυζαντινών. Στην αυλή διατηρούνται επίσης πορτοκαλιές και ροδιές. Ο νεότερος μιναρές στο Β.Δ. άκρο, σύμφωνα με την εγχάρακτη επιγραφή του στηθαίου στο κυκλικό εξώστη (μουεζινέ) του, έχει χρονολογία 1900/1 και 1902/3. Το ύψος του είναι 14 μέτρα και είναι χτισμένος από καφέ-γκρίζα πέτρα. (Με μεγάλη προσοχή κάποιος μπορεί να τον ανεβεί). Η κορυφή του περιλαμβάνει μεταλλικό άκρο με ημισέληνο και κρίνο, συνηθισμένο σύμβολο σε οθωμανικά λάβαρα, σημαίες και μνημεία. Αξιοσημείωτη είναι η σχετικά αρκετά καλή κατάσταση του μιναρέ, παρά τη φθορά και την εγκατάλειψή του. Το τζαμί όμως δυστυχώς δεν είχε καμία τύχη στη μάχη  με το χρόνο, καθώς ήταν ξύλινη κατασκευή που δεν έτυχε καμίας ουσιαστικής συντήρησης: όλο το μέρος της οροφής της κυρίας αίθουσας, όπως και της πύλης εισόδου, κατέρρευσαν και παρέμειναν μόνο περιμετρικά οι τοίχοι και η είσοδος. Από παλαιότερες φωτογραφίες βλέπουμε πως το τζαμί είχε τρεις οροφές: την κύρια, του εξωνάρθηκα και ένα σκεπαστό μέρος μπροστά από αυτόν. Γύρω-γύρω οι τοίχοι είχαν αραβικές καλλιτεχνικές επιγραφές, όπως και η δίφυλλη είσοδος που διατηρείται ως σήμερα ακόμη. Ο εξωνάρθηκας σχηματιζόταν από πέντε τόξα και στηριζόταν σε ξύλινα δοκάρια-κολώνες. Εσωτερικά και περιμετρικά υπήρχαν ζωγραφιές και έγχρωμες ανάγλυφες διακοσμήσεις σε θέσεις όπου υπήρχε ανάλογος χώρος. Διατηρείται ακόμη το “μιχράμπ” (κόγχη του ιερού) σε κομψή μπαρόκ διακόσμηση. 

 Μια όμορφη φωτογραφία του Σίμου Χουτζαίου μας δείχνει πως ήταν τον καιρό της ακμής του, με δύο μικρές κοπέλες να γεμίζουν νερό από τη βρύση. Πιθανώς η φωτογραφία να είναι παρμένη λίγο μετά της αναχώρηση του οθωμανικού πληθυσμού από τη Λέσβο.

            Σήμερα, ακριβώς απέναντι από το τζαμί, βρίσκεται ένας παλιός φούρνος, ο οποίος ανήκει στο Υπ. Πολιτισμού και διατηρεί ζωγραφιές του Θεόφιλου.

The minaret as it is today

The front fountain, what is left

Graves

The main entrance and the mihrabe (Photo: 2003)

A painting of the cami by Spyros Papaloukas in 1926

Αναφορές:

1. Μάκη Αξιώτη Στα χνάρια τα παληά. Αθήνα 1987

2. Δ.Ν.Καρύδης - Μ.Κίελ - Μυτιλήνης Αστυγραφία και Λέσβου Χωρογραφία (15ος-19ος αι.) Αθήνα 2000.

3. Π.Ι.Σαμάρας - Μουσουλμανικά Τεμένη και Ευκτήρια της Μυτιλήνης, στα χρόνια της Τουρκοκρατία. Λεσβιακά  τόμος ΣΤ/1973 σ.139-170

4. Δουκάκη Σίμου Χουτζαίου - Λεσβιακές Φωτοσκιές Σ.Χουτζαίος 1873-1967. Μυτιλήνη 1982.

http://ieragera.blogspot.gr/ Στρατής Γιαννίκος, σχολιασμοί σχετικά με το τζαμί του Μεσαγρού.

Το Οθωμανικό Τέμενος του Σκαλοχωρίου - Skalohori Yeni Çamı ή Kασίρ Çamı

Skalohori or Tsoukalori (Comlekkoy) is located in the northwestern part of the island of Lesvos, on the main road Mytilene - Eresou and 58 km away from Mytilene. The time until the liberation of the island from the Ottoman Empire, the muslim population was the majority - one of the few cases in the island – and therefore some Ottoman monuments still exist such as the minaret and many fountains. The information about the mosque of Skalochori is drawn by the doctoral thesis of Christos Chatzilia , " Lesvos and the Culture of Stone (1850 - 1950) ".
According to Anestis Theodosius in the "Code of Holy Church of Agios Georgios Community of Skalochori " between 1900-1932, he mentions: "This mosque was built between 1904-1905 on a older one. Some local Hatziimin who was highly esteemed all over the island, was one of the great preachers of the Sultan every year at the time of the ramazan in the palace of Istanbul. For this Sutlan Hamit donated to him 300 lyra to build it. When the Ottomans were leaving, they ordered to respect it, and use it as a school or a church but not anything else". After the exchange of the populations the mosque was used as a school until 1934, later it was seen as interchangeable property and in 1939 it was sold to a private individual who used the stones of the mosque to build two other houses. According to narrations of people of Skalochori it was the " relic of the village". Based on the original archive of the exchangeable property it states the following: "Mosque, half storey, stone, tile, building area 19,15 X 11,15 sq.m. height of 13 to the east neighbors cemetery mosque .... "
The mosque was built with local stone, the windows and doors were wooden and the panes were colorful. The minaret is located on the west side, which is maintained till the part of the balcony. It is made of light - colored stone and still impresses today. The total height was 20 meters.

Το Σκαλοχώρι ή Τσουκαλοχώρι (Comlekkoy) βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος της Λέσβου, στον επαρχιακό δρόμο Μυτιλήνης - Ερεσού και απέχει από τη Μυτιλήνη 58 χλμ. Την εποχή μέχρι την απελευθέρωση της Λέσβου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ο μουσουλμανικός πληθυσμός πλειοψηφούσε - μια από τις λίγες περιπτώσεις στο νησί - και κατά συνέπεια πολλά Οθωμανικά μνημεία να διατηρούνται ως σήμερα όπως τζαμιά και πολλές βρύσες.
Για το τζαμί του Σκαλοχωρίου αντλούμε πληροφορίες από την διδακτορική εργασία του Χρήστου Χατζηλία, «Η Λέσβος και ο Πολιτισμός της Πέτρας (1850 - 1950)».
Σύμφωνα με τον Ανέστη Θεοδοσίου στον “Κώδικα της Ιεράς Εκκλησίας της Κοινότητος Σκαλοχωρίου Άγιος Γεώργιος” 1900-1932 αναφέρει: "Τω αυτό τέμενος τζαμίον Ανηγέρθη κατά το Σωτήριον έτος 1904-1905 από παλαιόν σχέδιον εις Νέον, ο Ενεργόν προς ανέγερσιν, Κάπιος Ενχώριος, Χ# Ημίν. Έχον και Χαίρων υπόλιψην παρ' όλης της Νήσου, ήτον ένας από τους Μεγάλους Ιεροίς του Σουλτάνου, και κατ’ έτος ραμαζανίου εις Κωνσταντινούπολιν εις τα ανάκτορα. Δι’ αυτού ο Σολτάν Χαμίτ επροσέφερεν 300 λίρας χρυσάς εις την ανέγερσιν. Όταν οι Οθωμανοί αναχώρουν, Διέταξαν να τω σεβασθώμαιν Ή ος Σχολείον ή Εκκλησίαν, αλλά Όχι άλλου τινός.» Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το τζαμί χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο ως το 1934, θεωρήθηκε ως ανταλλάξιμο και το 1939 πουλήθηκε σε ιδιώτη ο οποίος χρησιμοποίησε τις πέτρες του τζαμιού για να χτισθούν άλλα δυο σπίτια. Σύμφωνα με εξιστορήσεις Σκαλοχωριτών ήταν «το κειμήλιο του χωριού».
Με βάση το έγγραφο της ανταλλάξιμης περιουσίας καταγράφονται τα εξής: «Τέμενος, το ήμισυ διόροφον, πέτρινον, κεραμοσκεπής, έκτασης της οικοδομής 19,15 Χ 11,15 τ.μ. ύψος 13 με όρια ανατολικώς το Νεκροταφείον Τεμένους….»
Το τζαμί ήταν χτισμένο με ημιλαξευμένους λίθους και οι γωνίες ήταν με πελεκητές πέτρες, τα παράθυρα και οι πόρτες ήταν ξύλινα και τα τζάμια πολύχρωμα. Ενώ ο μιναρές βρίσκεται στη δυτική πλευρά, ο οποίος διατηρείται μέχρι το μέρος του εξώστη. Είναι κατασκευασμένος από ανοιχτόχρωμη πέτρα και ακόμη και σήμερα εντυπωσιάζει και το ολικό του ύψος ήταν 20 μέτρα.

The village Skalohori

Α video about Skalohori

Βιβλιογραφία:

• Χατζηλίας Χρήστος (επιμέλεια, Κώδηξ Ιεράς Εκκλησίας της Κοινότητας Σκαλοχωρίου Άγιος Γεώργιος, έκδοση Συλλόγου Σκαλοχωριτών Λέσβου "Άγιος Γεώργιος", Μυτιλήνη 2005.

• Χατζηλίας Χρήστος, Η Λέσβος και ο Πολιτισμός της Πέτρας (1850 - 1950). Η περίπτωση του Σκαλοχωρίου και της Ανεμότιας, Διδακτορική διατριβή, Μυτιλήνη 2009.
• “Κώδικας της Ιεράς Εκκλησίας της Κοινότητος Σκαλοχωρίου Άγιος Γεώργιος”από τον Ανέστη Θεοδοσίου

Yeni Cami - Το Γενί Τζαμί Μυτιλήνης

Lesvos Postcard. In the present Ermou Street in the early 20th century. In the background, the bulk of the Yeni Cami (Mosque) its lead dome and minaret. Photograph taken from a spot on a level with the current Pergamou street.

It’s located in the city of Mytilene, on Ermou Street in the old Turkish market. It’s also reported that in its place predates an ancient stadium. Still preserved quite well its one of the largest and most important buildings of the city of Mytilene. Probably built on an older mosque with the name of Mescid or Çarşı Cami. According to the small sign in the entrance the mosque was built in 1241E (16 August 1824 - 4 August 1826) from the commander Mustafa Ağa Kulaksız. In 1844 it was visited and worshiped by Sultan Abdul Metzit. Stavrakis Anagnostou in 1850 in the book "Lesbias" states: "The city has six or seven Ottoman Mosques but the brightest of them is ..".
The history of its wearness, beyond the physical aging is due to the settlement of refugees and Greeks and Armenian in it after 1922 and until 1935 to 1936.

From 1937 and onwards, much of the 30-meter minaret begins to crumble. But the total blow came when the tin dome suffered from a partial detachment. This was the reason for some aldermen to suggest the demolition. With a municipal decision in 1951, it happened. This work was undertaken by contractors that included to rip the leaden sheets of the dome which exceeded the 1700 kilos. The interiors were ransacked by various collectors.
Despite all the signs of time wear even without the minaret and the dome, the building continues to impress. Although there have been several studies and restoration efforts, the mosque needs significant funds to fully emerge. The building has dimensions of 16.70 m x 17.30m, with cobbled courtyard. Inside the courtyard there was the house of the Mufti, fountains and taps. Near the Yeni Mosque, are also preserved Ottoman baths with several domes

The hamam behide the Mosque (foto Houtzaios)

Βρίσκεται στην πόλη της Μυτιλήνης, στην οδό Ερμού στην παλιά τούρκικη αγορά. Αναφέρεται ότι στη θέση του προϋπήρχε αρχαίο στάδιο. Διατηρείται ακόμη αρκετά καλά και είναι ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα κτίσματα της πόλης. Πιθανώς να είναι κτισμένο σε παλαιότερο τέμενος με τις ονομασίες Mescid ή Çarşı Cami. Σύμφωνα με την μικρή επιγραφή στην είσοδο, κτίστηκε το 1241E (16 Αυγούστου 1824 – 4 Αυγούστου 1826) από τον διοικητή Mustafa Ağa Kulaksız. Το 1844 το επισκέφθηκε και το προσκύνησε ο Σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ. Ο Σταυράκης Αναγνώστου στο βιβλίο του «Η Λεσβιάς» το 1850 αναφέρει: "Τεμένη Οθωμανικά η πόλις έχει έξ ή επτά αλλ’ εξ αυτών το λαμπρότερο των άλλων..”.
Το ιστορικό της φθοράς του, πέρα από τη φυσική παλαίωση του, οφείλεται και στην εγκατάσταση προσφύγων Ελλήνων και Αρμένιδων μέσα σε αυτό μετά το 1922 και μέχρι το 1935-36.
Από το 1937 και μετά, μεγάλο τμήμα του 30 μέτρων μιναρέ αρχίζει να καταρρέει. Όμως το ολοκληρωτικό χτύπημα ήλθε όταν υπέστη μερική αποκόλληση ένα μικρό τμήμα του μολυβένιου τρούλου. Αυτό έγινε αφορμή ώστε κάποιοι δημοτικοί σύμβουλοι να προτείνουν την κατεδάφισή του. Με δημοτική απόφαση το 1951, αυτό έγινε πράξη. Την εργασία ανέλαβαν εργολάβοι που μεταξύ άλλων, ξήλωσαν και τα μολυβένια φύλλα τα οποία ξεπερνούσαν σε βάρος τις 1700 οκάδες. Οι δε εσωτερικές διακοσμήσεις λεηλατήθηκαν από τους διάφορους συλλέκτες.
Παρ’ όλα τα σημάδια φθοράς του χρόνου και των ανθρώπων αλλά και χωρίς το μιναρέ του και τον τρούλο του, το κτήριο εξακολουθεί να εντυπωσιάζει. Παρ’ ότι έχουν γίνει αρκετές μελέτες και αναστηλωτικές προσπάθειες, το τέμενος χρειάζεται σημαντικά κονδύλια προκειμένου αναδειχθεί πλήρως. Το κτίσμα έχει διαστάσεις 16.70 μ x 17.30, με λιθόστρωτη αυλή. Μέσα στο αύλειο χώρο υπήρχε το οίκημα του Μουφτή, σιντριβάνι και βρύσες. Πλησίον του Γενί Τζαμί, σώζονται επίσης Οθωμανικά λουτρά με πληθώρα τρούλων.
 

 Drawings of architect Prof. K. Mylonas (1979)

 Drawings of architect Prof. K. Mylonas (1979)

The interior (foto D.N. Karidis - M. Kiel, 2000)

The front (foto Maria Ax. Anagnostopoulou, 2005)