Τσιναρλή Τζαμί ή Τσινάρ Τζαμί Μυτιλήνης

Μαλέας Κωνσταντίνος - Αυλή τζαμιού στη Μυτιλήνη (1921-1923)

Απόσπασμα φωτογραφίας των Αδελφών Χουτζαίου, μερική άποψης Μυτιλήνης 11-9-1928
(φωτ. από το βιβλίο του Στρατή Αναγνώστου, Η Παλιά Μυτιλήνη 2013)

Ένα από τα παλαιότερα και πλουσιότερα τζαμιά της Μυτιλήνης και το δεύτερο σε μέγεθος που δεν υπάρχει πια σήμερα ήταν το Τσινάρ τζαμί ή Τζαμί του Πλατάνου. Είχε κτισθεί στο τέλος του 18ου αιώνα και επισκευάστηκε ριζικά μετά το μεγάλο σεισμό του 1867.

Βρισκόταν στην περιφέρεια Τσιναρλή και στη θέση που σήμερα είναι ο Εθνικός Παιδικός Σταθμός. Ανήκε στην Μουσουλμανική Κοινότητα Μυτιλήνης και είχε πολλά ελαιοκτήματα (24), περιβόλια πολλά ακίνητα (40 μαγαζιά) στην Κουλμπάρα και στην Αγορά Μυτιλήνης. Το Τζαμί ήταν μονώροφο, λιθόκτιστο κεραμιδοσκέπαστο. Συνόρευε ανατολικά, δυτικά και νότια με δρόμους και βορεινά με το σπίτι του Ιζέτ Βέη.

Η έκταση του τεμένους ήταν 12,20 (πλάτους) 14.50 (μήκος) και το ύψος του 7 μέτρα. Ο εξωνάρθηκας ήταν ανοιχτός και από τις τρείς πλευρές και τριγυρισμένος από οκτώ κολώνες, έξ της πρόσοψης και δύο πλάγιες και είχε πλάτος 12,20, βάθος 4,70 και ύψος 6μ. Ο ψιλός και γραφικός μιναρές του υψώνονταν στ Β δυτική γωνιά και πλάι του ήταν η σκάλα του γυναικωνίτη.
Πίσω από το τζαμί, από τη νότια πλευρά του υπήρχε ένα μικρό νεκροταφείο, περιμανδρωμένο με λιθόκτιστους τοίχους και Ν δυτικά με μια σειρά από πέντε κυπαρισσιών. Γύρω του ένα σταυροδρόμι, μερικά χαρέμια, (του Μπεκήρ Βέη – Σπίτι και οικόπεδο- του Αλή Βέη, του Χαϊδάρ εφέντη, του Χακκί Σουρμελή). 

Η αυλή του τζαμιού με έκταση 1512τ.μ. εκτεινόταν ολόκληρη στη βορεινή πλευρά. Από τα δέντρα της ξεχώρισαν ένας πελώριος πλάτανος που σκίαζε τη μισή αυλή, δύο κυπαρίσσια, τέσσερες τσικουδιές. Στη βορεινή πλευρά ένα κηπάριο και στην ανατολική πέντε βοηθητικοί χώροι, τρεις λιθόκτιστοι και δύο ξύλινοι. Στη Β.δυτική πλευρά του τζαμιού και δίπλα στη βάση του μιναρέ ένα σπιτάκι λιθόκτιστο με ένα δωμάτιο, εκεί έμεινε ο Χότζας. Συνολική έκταση τζαμιού και αυλής 1630 τμ. Στο μέσον της αυλής βρισκόταν η οκτάγωνη Κρήνη των αγνισμών με τέσσερες κρουνούς και με το νερό της Ουτζάς. Η θολωτή στέγη της ήταν πλινθόκτιστη, με διπλό επίχρισμα από χοντρό και ψιλό κουρασάνι και γύρο της υπήρχε ένα κυκλικό πλαίσιο από τζίγκο. Από τη Κρήνη αυτή υδρεύονταν ελεύθερα όλοι οι περίοικοι του τζαμιού ραγιάδες και τούρκοι. Το Τσινάρ Τζαμί κατεδαφίστηκε το 1931 και στη θέση του ανεγέρθηκε το 1934 ο σημερινός Εθνικός Παιδικός Σταθμός.

Από το άρθρο του Παναγιώτη Ι. Σαμάρα
Μουσουλμανικά Τεμένη και Ευκτήρια της Μυτιλήνης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Από έκδοση της Εταιρίας Λεσβιακών Μελετών