Το τζαμί του Μεσαγρού - Mesagros Camı

 

 The cami today the old and the newest (photo: 2003)

The conquest of Lesvos in 1462 by the Ottomans will bring change to the military and administrative layout of the island. So apart from the administration staff and the guard, little by little and with encouragement of the Ottoman Empire, muslims of the East will come and colonize the city and the villages of Lesvos[2, page113]. These, in turn, will build several mosques for their religious needs, including the mosque in Skopelos and Mesagro. From these two mosques, the one of Mesagros with its minaret, had a better fate of the one of Skopelos which was shattered hastily as an "heroic act" against the old conquerors! Unfortunately the only thing left to reminiscent it are some old photographs and the gate, which is reported to be still in use and even gracing the elementary school of Skopelos. In contrast, the mosque Mesagros after the departure of the muslim population, since there was no real use, it was left to wear of time, like as many others on the island, in line with our own churches that collapsed since the Greek population departed from Asia Minor. Ottoman archival sources (1) in 1548 give us information about Mesagros as the second largest Ottoman village after Koukmidos, while between the years 1671 and 1709. The Ottoman population exceeded the Christian one according to the proportion of families that the archives give us. The original mosque of Mesagros was built in 16th century. From this only the residue of a minaret is has survived up to today that was build of small bricks onto hexagonal base. What the visitor meets today is the newest building, in which there is marble inscription in calligraphy, painted with black background and dates back to 1825 /6. Among other inscription it reads: " In the year E.E.1240 with the help of pious founders this richly adorned and beautiful mosque is rebuilt.".

 According to historian Panagiotis Samaras, many Greeks contributed to build mosques. Specifically for the mosque of Mesagros he mentions foreman Tambakeras. The garden of the mosque was probably a small muslim cemetery, (perhaps for the Imams) since even today one can see mislaid gravestones. In the courtyard there are remains of two fountains, one in the front and one in the back which were the fountains of cleansings for purifying resembling the "bottle" of the Byzantines. The courtyard also still has orange and pomegranate trees. The newest minaret in NW end, according to the inscription on the parapet circular balcony (muezzin), is dated between 1900/1 and 1902/3. Its height is 14 meters and is built of brown - gray stone. (With great attention someone can go up). The top includes a metal rim with crescent and lily, common symbol in Ottoman banners, flags and monuments. Remarkably the minaret is in relatively good condition, despite the decay and abandonment. The mosque unfortunately had no luck with time, as it was a wooden structure which did not receive any substantial maintenance: all parts of the roof of the main hall collapsed and remained only the perimeter walls and entrance. From earlier photos we see that the mosque had three floors: the main, the porch and a covered place in front of it. All around the walls were Arab artistic inscriptions and a double leaf entrance kept as still today. The outer narthex was formed by five arches and supported by wooden beams - columns. Inside and around there were paintings and colored embossed decorations in places where there was analogue space. The "mihrab" (sanctuary) is still presereved in an elegant baroque decoration. A beautiful photo of Simos Houtzaiou of the 20's shows us the days of its prosperity, with two little girls filling water from the tap. Probably the photo has been taken shortly after the departure of the Ottoman population from Lesbos. Today, just across the mosque, there is an old oven, which belongs to the Ministry of Culture and preserves paintings of Theophilos.

Photo by Simos Houtzaios in the '20

Η κατάκτηση της Λέσβου το 1462 από τους Οθωμανούς θα φέρει αλλαγή στη στρατιωτική και διοικητική διαρρύθμιση του νησιού. Έτσι εκτός από το προσωπικό διοίκησης και φρουράς, σιγά σιγά και με παρότρυνση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, θα έρθουν και θα εποικίσουν στην πόλη και τα χωριά της Λέσβου μουσουλμάνοι από την Ανατολή [2, σελ.113]. Αυτοί με τη σειρά τους, για τις θρησκευτικές ανάγκες τους, θα αναγείρουν διάφορα τεμένη, όπως το τζαμί στο Σκόπελο και στο Μεσαγρό. 

Από τα δύο αυτά τεμένη, το τζαμί του Μεσαγρού μαζί με το μιναρέ  του, είχε «καλύτερη» τύχη από αυτό του Σκοπέλου που γκρεμίστηκε βεβιασμένα ως «ηρωική πράξη» έναντι των παλαιών κατακτητών! Δυστυχώς το μόνο που απέμεινε να το θυμίζει είναι κάποιες παλιές φωτογραφίες και η καγκελόπορτα του, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες χρησιμοποιείται ακόμη και κοσμεί το δημοτικό σχολείο του Σκοπέλου. Αντιθέτως, το τζαμί του Μεσαγρού μετά από την αποχώρηση του μουσουλμανικού πληθυσμού, αφού δεν είχε καμία ουσιαστική χρήση, αφέθηκε στη φθορά του χρόνου όπως και πολλά άλλα στο νησί, κατ’ αντιστοιχία με τις δικές μας εκκλησιές που κατέρρευσαν από τότε που αναχώρησε ο ελληνικός πληθυσμός από τη Μικρά Ασία.

            Οθωμανικές αρχειακές πηγές του 1548 μας δίνουν πληροφορίες για το Μεσαγρό ως το δεύτερο μεγαλύτερο οθωμανικό οικισμό μετά το χωριό Κουκμίδος, ενώ τα έτη 1671 και 1709 το οθωμανικό στοιχείο υπερέβαινε το χριστιανικό σύμφωνα με την αναλογία εστιών (οικογένειες). Το αρχικό τζαμί του Μεσαγρού πρέπει να χτίστηκε το 16ο αιώνα. Από αυτό σήμερα έχει σωθεί μόνο το υπόλειμμα ενός μιναρέ που ήταν κατασκευασμένος από μικρά τούβλα και χτισμένος επάνω σε εξαγωνική βάση. Αυτό που συναντά ο επισκέπτης σήμερα είναι το νεότερο κτίσμα, το οποίο από την καλλίγραφη μαρμάρινη επιγραφή σε ζωγραφιστό μαύρο φόντο, χρονολογείται το 1825/6. Μεταξύ άλλων στην επιγραφή αναφέρονται τα εξής: «το έτος Ε.Ε.1240 με τη βοήθεια ευλαβών ιδρυτών αυτό το πλούσια κοσμημένο και ωραίο τζαμί ξανακτίστηκε». Σύμφωνα με τον ιστορικό Π. Σαμάρα, στην οικοδόμηση των τζαμιών, συνέβαλλαν και πολλοί γραικοί. Συγκεκριμένα για το τζαμί του Μεσαγρού αναφέρει τον πρωτομάστορα Ταμπακέρα. Ο κήπος του τζαμιού πιθανώς να ήταν μουσουλμανικό νεκροταφείο, (ίσως χώρος ταφής των Ιμάμηδων) αφού ακόμη και σήμερα μπορεί κάποιος να δει παραπεταμένες ταφόπλακες. Στον προαύλιο χώρο διατηρούνται τα απομεινάρια από δύο βρύσες, μια μπροστά και μια πίσω, οι οποίες ήταν οι βρύσες των εξαγνισμών για εξαγνιστικούς καθαρμούς, αντίστοιχο της "φιάλης" των Βυζαντινών. Στην αυλή διατηρούνται επίσης πορτοκαλιές και ροδιές. Ο νεότερος μιναρές στο Β.Δ. άκρο, σύμφωνα με την εγχάρακτη επιγραφή του στηθαίου στο κυκλικό εξώστη (μουεζινέ) του, έχει χρονολογία 1900/1 και 1902/3. Το ύψος του είναι 14 μέτρα και είναι χτισμένος από καφέ-γκρίζα πέτρα. (Με μεγάλη προσοχή κάποιος μπορεί να τον ανεβεί). Η κορυφή του περιλαμβάνει μεταλλικό άκρο με ημισέληνο και κρίνο, συνηθισμένο σύμβολο σε οθωμανικά λάβαρα, σημαίες και μνημεία. Αξιοσημείωτη είναι η σχετικά αρκετά καλή κατάσταση του μιναρέ, παρά τη φθορά και την εγκατάλειψή του. Το τζαμί όμως δυστυχώς δεν είχε καμία τύχη στη μάχη  με το χρόνο, καθώς ήταν ξύλινη κατασκευή που δεν έτυχε καμίας ουσιαστικής συντήρησης: όλο το μέρος της οροφής της κυρίας αίθουσας, όπως και της πύλης εισόδου, κατέρρευσαν και παρέμειναν μόνο περιμετρικά οι τοίχοι και η είσοδος. Από παλαιότερες φωτογραφίες βλέπουμε πως το τζαμί είχε τρεις οροφές: την κύρια, του εξωνάρθηκα και ένα σκεπαστό μέρος μπροστά από αυτόν. Γύρω-γύρω οι τοίχοι είχαν αραβικές καλλιτεχνικές επιγραφές, όπως και η δίφυλλη είσοδος που διατηρείται ως σήμερα ακόμη. Ο εξωνάρθηκας σχηματιζόταν από πέντε τόξα και στηριζόταν σε ξύλινα δοκάρια-κολώνες. Εσωτερικά και περιμετρικά υπήρχαν ζωγραφιές και έγχρωμες ανάγλυφες διακοσμήσεις σε θέσεις όπου υπήρχε ανάλογος χώρος. Διατηρείται ακόμη το “μιχράμπ” (κόγχη του ιερού) σε κομψή μπαρόκ διακόσμηση. 

 Μια όμορφη φωτογραφία του Σίμου Χουτζαίου μας δείχνει πως ήταν τον καιρό της ακμής του, με δύο μικρές κοπέλες να γεμίζουν νερό από τη βρύση. Πιθανώς η φωτογραφία να είναι παρμένη λίγο μετά της αναχώρηση του οθωμανικού πληθυσμού από τη Λέσβο.

            Σήμερα, ακριβώς απέναντι από το τζαμί, βρίσκεται ένας παλιός φούρνος, ο οποίος ανήκει στο Υπ. Πολιτισμού και διατηρεί ζωγραφιές του Θεόφιλου.

The minaret as it is today

The front fountain, what is left

Graves

The main entrance and the mihrabe (Photo: 2003)

A painting of the cami by Spyros Papaloukas in 1926

Αναφορές:

1. Μάκη Αξιώτη Στα χνάρια τα παληά. Αθήνα 1987

2. Δ.Ν.Καρύδης - Μ.Κίελ - Μυτιλήνης Αστυγραφία και Λέσβου Χωρογραφία (15ος-19ος αι.) Αθήνα 2000.

3. Π.Ι.Σαμάρας - Μουσουλμανικά Τεμένη και Ευκτήρια της Μυτιλήνης, στα χρόνια της Τουρκοκρατία. Λεσβιακά  τόμος ΣΤ/1973 σ.139-170

4. Δουκάκη Σίμου Χουτζαίου - Λεσβιακές Φωτοσκιές Σ.Χουτζαίος 1873-1967. Μυτιλήνη 1982.

http://ieragera.blogspot.gr/ Στρατής Γιαννίκος, σχολιασμοί σχετικά με το τζαμί του Μεσαγρού.

Το Οθωμανικό Τέμενος του Σκαλοχωρίου - Skalohori Yeni Çamı ή Kασίρ Çamı

Skalohori or Tsoukalori (Comlekkoy) is located in the northwestern part of the island of Lesvos, on the main road Mytilene - Eresou and 58 km away from Mytilene. The time until the liberation of the island from the Ottoman Empire, the muslim population was the majority - one of the few cases in the island – and therefore some Ottoman monuments still exist such as the minaret and many fountains. The information about the mosque of Skalochori is drawn by the doctoral thesis of Christos Chatzilia , " Lesvos and the Culture of Stone (1850 - 1950) ".
According to Anestis Theodosius in the "Code of Holy Church of Agios Georgios Community of Skalochori " between 1900-1932, he mentions: "This mosque was built between 1904-1905 on a older one. Some local Hatziimin who was highly esteemed all over the island, was one of the great preachers of the Sultan every year at the time of the ramazan in the palace of Istanbul. For this Sutlan Hamit donated to him 300 lyra to build it. When the Ottomans were leaving, they ordered to respect it, and use it as a school or a church but not anything else". After the exchange of the populations the mosque was used as a school until 1934, later it was seen as interchangeable property and in 1939 it was sold to a private individual who used the stones of the mosque to build two other houses. According to narrations of people of Skalochori it was the " relic of the village". Based on the original archive of the exchangeable property it states the following: "Mosque, half storey, stone, tile, building area 19,15 X 11,15 sq.m. height of 13 to the east neighbors cemetery mosque .... "
The mosque was built with local stone, the windows and doors were wooden and the panes were colorful. The minaret is located on the west side, which is maintained till the part of the balcony. It is made of light - colored stone and still impresses today. The total height was 20 meters.

Το Σκαλοχώρι ή Τσουκαλοχώρι (Comlekkoy) βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος της Λέσβου, στον επαρχιακό δρόμο Μυτιλήνης - Ερεσού και απέχει από τη Μυτιλήνη 58 χλμ. Την εποχή μέχρι την απελευθέρωση της Λέσβου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ο μουσουλμανικός πληθυσμός πλειοψηφούσε - μια από τις λίγες περιπτώσεις στο νησί - και κατά συνέπεια πολλά Οθωμανικά μνημεία να διατηρούνται ως σήμερα όπως τζαμιά και πολλές βρύσες.
Για το τζαμί του Σκαλοχωρίου αντλούμε πληροφορίες από την διδακτορική εργασία του Χρήστου Χατζηλία, «Η Λέσβος και ο Πολιτισμός της Πέτρας (1850 - 1950)».
Σύμφωνα με τον Ανέστη Θεοδοσίου στον “Κώδικα της Ιεράς Εκκλησίας της Κοινότητος Σκαλοχωρίου Άγιος Γεώργιος” 1900-1932 αναφέρει: "Τω αυτό τέμενος τζαμίον Ανηγέρθη κατά το Σωτήριον έτος 1904-1905 από παλαιόν σχέδιον εις Νέον, ο Ενεργόν προς ανέγερσιν, Κάπιος Ενχώριος, Χ# Ημίν. Έχον και Χαίρων υπόλιψην παρ' όλης της Νήσου, ήτον ένας από τους Μεγάλους Ιεροίς του Σουλτάνου, και κατ’ έτος ραμαζανίου εις Κωνσταντινούπολιν εις τα ανάκτορα. Δι’ αυτού ο Σολτάν Χαμίτ επροσέφερεν 300 λίρας χρυσάς εις την ανέγερσιν. Όταν οι Οθωμανοί αναχώρουν, Διέταξαν να τω σεβασθώμαιν Ή ος Σχολείον ή Εκκλησίαν, αλλά Όχι άλλου τινός.» Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το τζαμί χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο ως το 1934, θεωρήθηκε ως ανταλλάξιμο και το 1939 πουλήθηκε σε ιδιώτη ο οποίος χρησιμοποίησε τις πέτρες του τζαμιού για να χτισθούν άλλα δυο σπίτια. Σύμφωνα με εξιστορήσεις Σκαλοχωριτών ήταν «το κειμήλιο του χωριού».
Με βάση το έγγραφο της ανταλλάξιμης περιουσίας καταγράφονται τα εξής: «Τέμενος, το ήμισυ διόροφον, πέτρινον, κεραμοσκεπής, έκτασης της οικοδομής 19,15 Χ 11,15 τ.μ. ύψος 13 με όρια ανατολικώς το Νεκροταφείον Τεμένους….»
Το τζαμί ήταν χτισμένο με ημιλαξευμένους λίθους και οι γωνίες ήταν με πελεκητές πέτρες, τα παράθυρα και οι πόρτες ήταν ξύλινα και τα τζάμια πολύχρωμα. Ενώ ο μιναρές βρίσκεται στη δυτική πλευρά, ο οποίος διατηρείται μέχρι το μέρος του εξώστη. Είναι κατασκευασμένος από ανοιχτόχρωμη πέτρα και ακόμη και σήμερα εντυπωσιάζει και το ολικό του ύψος ήταν 20 μέτρα.

The village Skalohori

Α video about Skalohori

Βιβλιογραφία:

• Χατζηλίας Χρήστος (επιμέλεια, Κώδηξ Ιεράς Εκκλησίας της Κοινότητας Σκαλοχωρίου Άγιος Γεώργιος, έκδοση Συλλόγου Σκαλοχωριτών Λέσβου "Άγιος Γεώργιος", Μυτιλήνη 2005.

• Χατζηλίας Χρήστος, Η Λέσβος και ο Πολιτισμός της Πέτρας (1850 - 1950). Η περίπτωση του Σκαλοχωρίου και της Ανεμότιας, Διδακτορική διατριβή, Μυτιλήνη 2009.
• “Κώδικας της Ιεράς Εκκλησίας της Κοινότητος Σκαλοχωρίου Άγιος Γεώργιος”από τον Ανέστη Θεοδοσίου

Yeni Cami - Το Γενί Τζαμί Μυτιλήνης

Lesvos Postcard. In the present Ermou Street in the early 20th century. In the background, the bulk of the Yeni Cami (Mosque) its lead dome and minaret. Photograph taken from a spot on a level with the current Pergamou street.

It’s located in the city of Mytilene, on Ermou Street in the old Turkish market. It’s also reported that in its place predates an ancient stadium. Still preserved quite well its one of the largest and most important buildings of the city of Mytilene. Probably built on an older mosque with the name of Mescid or Çarşı Cami. According to the small sign in the entrance the mosque was built in 1241E (16 August 1824 - 4 August 1826) from the commander Mustafa Ağa Kulaksız. In 1844 it was visited and worshiped by Sultan Abdul Metzit. Stavrakis Anagnostou in 1850 in the book "Lesbias" states: "The city has six or seven Ottoman Mosques but the brightest of them is ..".
The history of its wearness, beyond the physical aging is due to the settlement of refugees and Greeks and Armenian in it after 1922 and until 1935 to 1936.

From 1937 and onwards, much of the 30-meter minaret begins to crumble. But the total blow came when the tin dome suffered from a partial detachment. This was the reason for some aldermen to suggest the demolition. With a municipal decision in 1951, it happened. This work was undertaken by contractors that included to rip the leaden sheets of the dome which exceeded the 1700 kilos. The interiors were ransacked by various collectors.
Despite all the signs of time wear even without the minaret and the dome, the building continues to impress. Although there have been several studies and restoration efforts, the mosque needs significant funds to fully emerge. The building has dimensions of 16.70 m x 17.30m, with cobbled courtyard. Inside the courtyard there was the house of the Mufti, fountains and taps. Near the Yeni Mosque, are also preserved Ottoman baths with several domes

The hamam behide the Mosque (foto Houtzaios)

Βρίσκεται στην πόλη της Μυτιλήνης, στην οδό Ερμού στην παλιά τούρκικη αγορά. Αναφέρεται ότι στη θέση του προϋπήρχε αρχαίο στάδιο. Διατηρείται ακόμη αρκετά καλά και είναι ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα κτίσματα της πόλης. Πιθανώς να είναι κτισμένο σε παλαιότερο τέμενος με τις ονομασίες Mescid ή Çarşı Cami. Σύμφωνα με την μικρή επιγραφή στην είσοδο, κτίστηκε το 1241E (16 Αυγούστου 1824 – 4 Αυγούστου 1826) από τον διοικητή Mustafa Ağa Kulaksız. Το 1844 το επισκέφθηκε και το προσκύνησε ο Σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ. Ο Σταυράκης Αναγνώστου στο βιβλίο του «Η Λεσβιάς» το 1850 αναφέρει: "Τεμένη Οθωμανικά η πόλις έχει έξ ή επτά αλλ’ εξ αυτών το λαμπρότερο των άλλων..”.
Το ιστορικό της φθοράς του, πέρα από τη φυσική παλαίωση του, οφείλεται και στην εγκατάσταση προσφύγων Ελλήνων και Αρμένιδων μέσα σε αυτό μετά το 1922 και μέχρι το 1935-36.
Από το 1937 και μετά, μεγάλο τμήμα του 30 μέτρων μιναρέ αρχίζει να καταρρέει. Όμως το ολοκληρωτικό χτύπημα ήλθε όταν υπέστη μερική αποκόλληση ένα μικρό τμήμα του μολυβένιου τρούλου. Αυτό έγινε αφορμή ώστε κάποιοι δημοτικοί σύμβουλοι να προτείνουν την κατεδάφισή του. Με δημοτική απόφαση το 1951, αυτό έγινε πράξη. Την εργασία ανέλαβαν εργολάβοι που μεταξύ άλλων, ξήλωσαν και τα μολυβένια φύλλα τα οποία ξεπερνούσαν σε βάρος τις 1700 οκάδες. Οι δε εσωτερικές διακοσμήσεις λεηλατήθηκαν από τους διάφορους συλλέκτες.
Παρ’ όλα τα σημάδια φθοράς του χρόνου και των ανθρώπων αλλά και χωρίς το μιναρέ του και τον τρούλο του, το κτήριο εξακολουθεί να εντυπωσιάζει. Παρ’ ότι έχουν γίνει αρκετές μελέτες και αναστηλωτικές προσπάθειες, το τέμενος χρειάζεται σημαντικά κονδύλια προκειμένου αναδειχθεί πλήρως. Το κτίσμα έχει διαστάσεις 16.70 μ x 17.30, με λιθόστρωτη αυλή. Μέσα στο αύλειο χώρο υπήρχε το οίκημα του Μουφτή, σιντριβάνι και βρύσες. Πλησίον του Γενί Τζαμί, σώζονται επίσης Οθωμανικά λουτρά με πληθώρα τρούλων.
 

 Drawings of architect Prof. K. Mylonas (1979)

 Drawings of architect Prof. K. Mylonas (1979)

The interior (foto D.N. Karidis - M. Kiel, 2000)

The front (foto Maria Ax. Anagnostopoulou, 2005)

Kale Camı (Mehmet the Conqueror Mosque) - Καλέ Τζαμί ή Μεχμέτ Τζαμί

Kale Camı (Mehmet the Conqueror Mosque) or Mehmet Camı

After the capture of the castle of Mytilene from the Ottomans in 1462 and the change of sovereignty, the conquerors, as a matter of prestige, but also to satisfy their needs for pray, the church at the far upper hill end was convert to a mosque.
   The existence of the church was confirmed by excavations carried out by the Canadian School of Archaeology. The excavations showed that it was the church of St John the Baptist, probably a Genoese building with three-sided apse basilica shrine which served as a burial chapel, while beside also latin tombs where found and an unfinished sarcophagus with the blazon of the Gatelouzon. After the earthquake of 1867, its stated that it was destroyed and in its place a new mosque was built, equivalant to the known mosque of Mytilene ("Yeni Cami"). The mosque with its minaret is shown in a old post card with the entire castle.
   In 1925 the mosque was visited by author Panagiotis I. Samaras whose study gives construction details. Samaras also mentioned a second name for the mosque as “Mehmet mosque”, ie the mosque of the Sultan Mehmet Fatih that is better known as “Mohamed B’ the Conqueror”. Efstratios I. Drakos (in the newspaper Amalthea 18/1-3-1907) indicates that it was built in 980 E (1573), and also that there was a mausoleum of Ali Bengi Aga. Today the only evidence left of the mosque is the base of the minaret (which was recently revealed) and the mihrab still standing.

Καλέ Τζαμί ή Μεχμέτ Τζαμί

Μετά την κατάληψη του κάστρου της Μυτιλήνης από τους Οθωμανούς το 1462 και την αλλαγή κυριαρχίας, οι κατακτητές, ως θέμα γοήτρου αλλά και για να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για προσευχή, μετέτρεψαν σε τζαμί την εκκλησία που βρισκόταν στο απώτερο άκρο του κάστρου και αποτέλεσε το παλαιότερο τέμενος του νησιού. Η ύπαρξη της εκκλησίας επιβεβαιώθηκε με τις ανασκαφές που πραγματοποίησε η Καναδική Αρχαιολογική Σχολή. Τα ευρήματα έδειξαν ότι επρόκειτο για τον ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, πιθανώς γενουάτικο κτίσμα με τρίπλευρη κόγχη ιερού βασιλικής το οποίο λειτουργούσε ως νεκρικό εξωκλήσι, καθώς παραδίπλα βρέθηκαν τάφοι Λατίνων και σαρκοφάγος με ημιτελές το οικόσημο των Γατελούζων. Με το σεισμό του 1867 αναφέρεται ότι καταστράφηκε και στη θέση του ανεγέρθηκε άλλο ισάξιό του, όπως αυτό της αγοράς το «Γενί τζαμί». Το τζαμί μαζί με το μιναρέ απεικονίζεται σε μια μοναδική φωτογραφία μαζί με ολόκληρο το κάστρο.
   Το 1925 το τζαμί το επισκέφθηκε ο Π.Ι. Σαμάρας ο οποίος στη μελέτη του δίνει κατασκευαστικές λεπτομέρειες. Ως δεύτερο όνομα, το αναφέρει ως «Μεχμέτ τζαμί», δηλ. του Σουλτάνου Μεχμέτ Φατίχ γνωστότερου ως Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής. O Ευστράτιος Ι. Δράκος (στην εφημερίδα Αμάλθεια 18/1-3-1907) αναφέρει ότι κτίστηκε το 980 Ε (1573) και ότι επίσης υπήρχε πτέρυγα και μαυσωλείο του Αλή Μπενκή Αγά. Σήμερα τα μόνα στοιχεία που έχουν απομείνει από το τζαμί είναι η βάση του μιναρέ (που αποκαλύφθηκε πρόσφατα) και το μιχράμπ (ιερό) που στέκει ακόμη.

The castle of Mytilene in beginning of the 20th century
(the mosque and minaret of Mehmet can be seen)

Today what is left from the
Church of St John the Baptist and Kale Mosque

The mihrab

The minarets of the town of Mytilene

The minarets of the town of Mytilene
The plan shows all the minarets that once existed in the town of Mytilene. Their design was based on old photographs, sometimes discrete and sometimes from a great distance, hence became a supplementary hypothetical design. The first three (1)(2)(3)were in the  the north port “Epano Skala” where once was the Turkish district. The Turkish Mosque “K a d ri ” (4) was in the neighborhood of  K o u l m p a r a "Kirkinets" beside the existing courts (formerly the "Idade" the Turkish school). Yeni cami was in the agora (5).For minaret "Kioumpoulou" or "Metzit"(6) there is some doubt from the photo, but the minaret seems to be unique. And finally, the minaret of the castle (7) which was designed from a photograph from a great distance.

Οι μιναρέδες της Πόλης της Μυτιλήνης
Στο σχέδιο φαίνονται όλοι οι μιναρέδες που υπήρχαν κάποτε στη πόλη της Μυτιλήνης. Η σχεδίασή τους έγινε με βάση παλαιότερες φωτογραφίες που σε άλλες διακρίνονταν αρκετά καλά ενώ άλλες τους έδειχναν από μεγάλη απόσταση. Ως εκ τούτου, έγινε συμπληρωματική υποθετική σχεδίαση. Οι πρώτοι τρεις (1)(2)(3) βρίσκονταν στην Επάνω Σκάλα όπου άλλοτε ήταν η Τουρκική συνοικία. Το Καντρί Τζαμί (4) βρισκόταν στον τούρκικο μαχαλά της Κουλμπάρας "Κιρκινέτς" δίπλα από τα σημερινά δικαστήρια (ή το άλλοτε «Ιδαδέ»: το τούρκικο σχολείο). Το Γενί τζαμί στην αγορά (5). Για τον μιναρέ του «Κιουμπουλού ή Μετζίτ» (6) υπάρχει κάποια αμφιβολία από τη φωτογραφία, αν και ο μιναρές είναι μοναδικός. Και τέλος ο μιναρές του Κάστρου (7) που σχεδιάστηκε από φωτογραφία σε μεγάλη απόσταση.

Older map of P.I.Samara with the Ottaman monuments of the Town of Mytilene

Yali Cami

Yali Cami
The "Yali Mosque" is located in the northern port of Mytilene on the coastal road of “Epano Skala” towards the castle. In this region also of the city were the most mosques (as shown as well in earlier engravings) and the former center of the town, the current southern port had not yet developed.
This mosque is referred to as "Deniz" or "Baloglou mosque". Its was a building of Vezir Hasan Pasa. The construction is rectangular and the minaret was from the right side. Just above the entrance is the inscription, marked in Arabic and Ottoman by poet the Nazım. The year of construcion is (1319 Egira / 1901-1902). Yet another inscription on the right says to belong to an older building, and the year of construction was in 1738. Today the building is private property and used as a warehouse vegetables.

Γιαλί Τζαμί
Το «Γιαλί Τζαμί» βρίσκεται στο βορεινό λιμάνι της Μυτιλήνης επάνω στον παραλιακό δρόμο της Επάνω Σκάλας προς τη μεριά του κάστρου. Σε αυτό το μέρος της πόλης άλλωστε βρίσκονταν και τα περισσότερα τζαμιά (όπως μας δείχνουν οι παλαιότερες απεικονίσεις των περιηγητών με τις γκραβούρες, χαλκογραφίες κ.ά.) δεδομένου ότι το άλλοτε επίκεντρο της πόλης ήταν εκεί αφού το σημερινό Νότιο λιμάνι δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί. Το τζαμί αυτό αναφέρεται και ως «Ντενίζ» ή «Μπαλόγλου τζαμί». Πρόκειται δε για κτίσμα του Vezir Hasan Pasa. Κατασκευαστικά, είναι ορθογώνιας κάτοψης και ο μιναρές του βρισκόταν στα δεξιά του. Στην επιγραφή που υπάρχει ακριβώς πάνω από την είσοδο, αναγράφεται σε αραβικά και οθωμανικά από τον ποιητή Nazım, το έτος κατασκευής (1319 Εγείρας /1901-02). Όμως μια άλλη επιγραφή στα δεξιά, που δείχνει να ανήκει σε παλαιότερο κτίσμα, αναφέρει ότι έχει χτισθεί το 1738. Σήμερα το κτίσμα ανήκει σε ιδιώτη και λειτουργεί ως αποθήκη οπωροκηπευτικών.

 A post card of the north port from the beginning of the 19th century

 The also shows the Kale Cami on top of the castle

From another view

The castle of Sigri

The Castle of Sigri, in Lesvos, as was the case with other buildings, such as mosques, schools, baths, aqueducts and fountains, was constructed by order of Kapoudan Pasha, Admiral of the Ottoman fleet (Karabağlı Süleyman Pasa), who also financed the cost of its construction. It was built in 1757 in order to protect the region from the scourge of pirates, as well as to control marine routes. The construction is relatively small, polygonal in plan with square towers. The entrance gate has an arch with alternating white and red stones.
The inscription at the main entrance gate was translated in 1997 by Englishman, Roy Lawrence, in his book about Sigri, and states: “We built a secure castle by order of King Osman (III), Sultan. May God increase its sovereignty and grant him peace in the empire. Servant of Süleyman Pasa, Admiral of the Great Seas, 1180 (Egira) 1766-1767.”
In the cellar of the church of Agia Triada, which was formerly a mosque, is found another inscription, which mentions the construction of the aqueduct and fountains at the time of Sultan Mustafa III (1757-1774). There was a resident army in the castle up until 1912, and an entirely Ottoman population in the town of Sigri . On 17 December, 1912, Ottoman rule of the island of Lesvos ended with the occupation of the castle by the Greek Marines. In 1923, with the population exchange imposed by the Treaty of Lausanne, the Turkish inhabitants of Sigri left, their place taken by Greek refugees from Tenedos and the islands of the Sea of Marmara. During its history, the castle also functioned as a prison, as did many other castles. These days, the structure is maintained in reasonable condition.

Το κάστρο του Σιγρίου
Όπως και άλλα κτίσματα (τζαμί, σχολείο, λουτρό, υδραγωγείο και κρήνες), κατασκευάστηκαν με εντολή του Καπουδάν Πασά, αρχιναύαρχου του οθωμανικού στόλου Karabağlı Süleyman Pasa, ο οποίος κάλυψε και τις δαπάνες.
Το κάστρο κτίσθηκε το 1757 με σκοπό να προστατευθεί η περιοχή από την μάστιγα των πειρατών, αλλά και προκειμένου να ελέγχει τους θαλάσσιους ναυτικούς διαύλους. Κατασκευαστικά είναι μικρών διαστάσεων, σε πολυγωνική μορφή και τετράγωνους πύργους. Η πύλη εισόδου φέρει τόξο με εναλλασσόμενους λευκούς και κόκκινους λίθους. Η επιγραφή της κεντρικής πύλης εισόδου είχε μεταφρασθεί από τον άγγλο Roy Lawrance το 1997 στο βιβλίο του για το Σίγρι και γράφει: "Εμείς κτίσαμε ασφαλές κάστρο με διαταγή του βασιλιά Οsman (III), Σουλτάνου. Είθε ο Θεός να αυξήσει την επικράτειά του και να του χαρίσει αυτοκρατορική ηρεμία. Ο υπερέτης του, Σουλεϊμάν πασάς, ναύαρχος των μεγάλων θαλασσών 1180 (Εγείρα) 1766/67". Στο υπόγειο κελάρι της εκκλησίας της Αγία Τριάδας το οποίο ήταν παλαιότερα τζαμί βρίσκεται μια ακόμη επιγραφή η οποία αναφέρει για τη κατασκευή υδραγωγείου και κρηνών επί του σουλτάνου Mustafa III (1757-1774).
Στο κάστρο υπήρχε στρατός μέχρι το 1912, ενώ ο οικισμός του Σιγρίου αποτελούνταν εξ ολοκλήρου από οθωμανικό πληθυσμό. Στις 17 Δεκεμβρίου 1912 το κάστρο καταλαμβάνεται από Έλληνες πεζοναύτες και στο νησί της Λέσβου σταματάει η κυριαρχία των οθωμανών. Το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών που επέβαλε η Συνθήκη της Λοζάννης, οι Τούρκοι κάτοικοι εγκατέλειψαν το Σίγρι και στη θέση τους ήρθαν πρόσφυγες από τη Τένεδο και τα νησιά της Προποντίδας. Το κάστρο λειτούργησε και ως χώρος φυλακών όπως άλλωστε και πολλά άλλα κάστρα. Σήμερα διατηρείται σε μέτρια κατάσταση.

 The castle in 1900

The castle from The London Illustrated News 1889

 From newer post cards

From newer post cards

An aerial photo by Costis Stefanou